Staat van geuren en leuzen

Soms redelijk vormgegeven, soms vrij onbeholpen geschilderd, zodat er noodgedwongen moet worden afgekort. Soms een lege, holle mond vol, en soms juist kort maar krachtig, maar voor mensen uit het westen niet bepaald sympathiek overkomend. De Oostduitse leuzen - even alomvertegenwoordigd als onze reclame - kenden vele verschijningsvormen.

Soms redelijk vormgegeven, soms vrij onbeholpen geschilderd, zodat er noodgedwongen moet worden afgekort. Soms een lege, holle mond vol, en soms juist kort maar krachtig, maar voor mensen uit het westen niet bepaald sympathiek overkomend. De Oostduitse leuzen - even alomvertegenwoordigd als onze reclame - kenden vele verschijningsvormen.

De leuzen, die zich overal in de DDR manifesteerden waren de een van de eerste dingen, waaraan je herkende dat je in een heel ander systeem was beland. Het tweede waren de talloze luchtjes, die je eerst niet goed thuis kon brengen.

elfs een Rastätte langs de transitweg verspreidde een opmerkelijke geur, reden voor sommigen onder mijn reisgenoten om er niet naar binnen te gaan.

Wofasept

Het was de geur van een zeer penetrant schoonmaakmiddel: ‘Wofasept’ - het ‘lysol van de DDR’ - dat overal voor werd gebruikt. Sommige treinstellen van de Deutsche Reichsbahn bleven er nog naar ruiken totdat ze uit de dienst werden genomen. (Deutsche Reichsbahn - een vreemde naam voor een nationale spoorwegmaatschappij in een communistisch land. En dat niet alleen omdat een naamwijziging een prijzige bedoening zou zijn geweest; het had ook andere redenen. Bovendien werd het altijd afgekort tot DR).

Deze tegelkachels kon je overal in de DDR aantreffen. Gestookt op bruinkool en verantwoordelijk voor de winterse straatgeur.

Bruinkool

De buitenlucht bestond voor een groot deel uit een mix van tweetaktuitlaatgassen en bruinkool. Deze laatste geur, die werd voortgebracht door fraai geperste briketten van baksteenformaat, was overigens best te verdragen. Het associeerde me met de fraaie ‘Kachelöfen’, de reusachtige tegelkachels waarmee die mensen die me altijd zo gastvrij ontvingen hun woning behaaglijk warm wisten te stoken.

De zo kenmerkende bruinkoolbriketten, in werkelijkheid ongeveer 25 cm lang.

Ook de boiler voor het bijna altijd aanwezige ligbad werd met bruinkool op temperatuur gebracht. Deze boilers waren een fenomeen dat ik voor mijn DDR-visites beschouwde als iets uit advertenties van rond de eeuwwisseling.
Toch zijn mijn Berlijnse vrienden pas enkele jaren na de val van de muur overgeschakeld op een elektische boiler. Ook mijn schoonmoeder gebruikte nog lange tijd bruinkool om haar badwater warm te krijgen.

Holle kreten sierden menig gammel gebouw.

Holle kreten

De leuzen waren eigenlijk altijd volkomen holle kreten. Ze bestonden uit een jargon, dat het gewone spraakgebruik vreemd was. Dat gold wel voor meer kretologieëen: elk Oostduitser had officieel de Duitse nationaliteit, wat dus niets zei over de staat waarin hij leefde. De autoriteiten gebruikten daarom op documenten de omschrijving Staatangehörigkeit, welke met ‘DDR’ moest worden beantwoord (‘Oostduits’ was ook weer fout, want dat legde nog steeds de link met het ‘andere’ Duitsland).

En zo werden veel begrippen uit het dagelijks spraakgebruik verhuld door cryptische begrippen, die nooit aan zouden slaan, omdat ze niet uit de volkstaal voortkwamen.

Meer leuzen

Een willekeurige greep uit de leuzenparade.

> Meer

Zomerkampen

Zomer 1979 en zomer 1980leestijd: ± 3 minuten

Voorjaar 1979 vervoegde ik mij in Utrecht bij de Stichting Internationale Werkkampen. Vrienden van mij gingen vaak via een zomerkamp betaalbaar op vakantie en dat besloot ik ook maar eens te gaan doen.