Met dank aan de Utrechtse platenbieb

Zupfgeigenhansel: folk van de verdrukten

• Erich Schmeckenbecher en Thomas Fritz van Zupfgeigenhansel tijdens de ‘Nacht der Lieder’ in Düsseldorf, Dezember 1982

Soms realiseer ik me dat er mensen zijn die onbewust een stempel op mijn leven hebben gedrukt. Daartoe behoort het Duitse folkgezelschap ‘Zupfgeigenhansel’. Dit duo heeft haar naam ontleend aan ‘Der Zupfgeigenhansl’: en liedboek van de Wandervogel en de Duitse jeugdbeweging. Erich Schmeckenbecher en Thomas Fritz zongen in de 70er en begin 80er jaren vooral de liederen, die handelden over de uitgebuite arbeidersklasse, handwerker en soldaten die tegen heug en meug moesten dienen.

ok vertolkten ze Jiddische Lieder, waarvan de oorsprong terugging tot in de nazi-tijd. Die muziek maakte op mij veel indruk. Dat gebeurde ook bij het Auschwitzcomité. Die hadden er best wat moeite mee om een Duits duo uit te nodigen, maar na het horen van hun Jiddische Lieder was het publiek ‘om’.
Om in hun woorden te spreken: Dat was een heel aangrijpende ervaring. Het was de eerste keer dat Duitsers werden uitgenodigd en dan uitgerekend met Jiddische liederen. Wat daar met het publiek en ons gebeurde is nauwelijks te beschrijven. Emoties die we nergens anders ontmoet hebben. Er waren erg veel Joden en op een gegeven moment, toen we Dona, dona zongen, begon de zaal mee te zingen. Maar hoe! Heel anders dan gewoonlijk. Er heerste een spanning in de zaal…

Het was dankzij de Utrechtse platenbieb dat ik ze leerde kennen. Een deel van hun repertoire heb ik toen uit mijn hoofd geleerd. Tijdens een zomerkamp in de DDR in 1980 was ik de enige buitenlander. Dat maakte me een bijzonderheid. Maar met de Jiddische Lieder, die ik zong ik onder gitaarbegeleiding kon ik al helemaal niet meer kapot. Voor een type als ik, dat vaak over het hoofd werd gezien, was dat een ongelooflijke ervaring.

Hun muziek is ook uitgegeven in de DDR. Dat is niet onlogisch: zij waren zeer communistisch georiënteerd en originele liedteksten werden soms veranderd in polemische munitie. Dat ging zelfs zo ver, dat men in de slotzin van het lied ‘Mein Vater wird gesucht’ meende te horen ‘und Baader geht voran’ i.p.v. ‘und Vater geht voran’.
Hun linkse inslag én hun vertolking van het Jiddisch repertoire bleek niet zonder risico’s: In januari 1994 werd Thomas Fritz in Göppingen hardhandig in elkaar geslagen door skinheads. Pas na revalidatie kon hij weer gitaar spelen.

Dos Kelbl

Tegenwoordig zijn er in Nederland geen gelegenheden meer waar het echt schikt om Duits repertoire te spelen. Jiddisch doe ik een enkele keer nog wel. Enkele jaren terug heb ik ‘Dos Kelbl’ nog gezongen bij een Open Podium van Theater De Regentes in Den Haag. Samen met een Jiddisch partizanenlied. Dat viel blijkbaar niet goed. De organisatie wist er geen raad mee en ik heb nooit meer een uitnodiging voor een open podium ontvangen.
Een optreden bij Schipluiden verliep gelukkig anders. Toen ik mijn vertolking van ‘Dos Kelbl’ bij die gelegenheid op YouTube plaatste, heb ik nog een compliment van een zangeres uit Berlijn gekregen.

• Hier wordt het duo aangekondigd tijdens een jongerenfestival door een presentator die betreurt dat er voor volksmuziek weinig interesse meer was (toen al!), wat hij heel onterecht vindt.
• Fordre niemand mein Schicksal zu höhren. Met een korte introductie en een uitleg dat hun volksmuziek anders is dan die van Heino. Dit nummer zong ik ook in de DDR.
• Dos Kelbl. Donovan heeft deze song in de 60-jaren in het Engels vertolkt.
• Hodenpijl bij Schipluiden. Onvoorbereid speel ik ‘Dos Kelbl’ op verzoek van Jacqueline Edeling tijdens haar optreden.
• Meer informatie over ‘Jiddische Lieder’ en dit duo op NewFolkSounds.

© Eduard Bekker
• Niets op deze site waarvan de rechten bij mij berusten mag worden overgenomen zonder mijn toestemming.