Raciale haat en hysterie lijken zich volkomen meester te hebben gemaakt van een anders zo fatsoenlijk volk. Ik zag chic geklede vrouwen staan applaudisseren en schreeuwen van vreugde, terwijl respectabele moeders uit de middenklasse hun baby's in de hoogte hielden zodat ze beter de ‘pret’ konden zien.
Een Britse correspondent in Berlijn
Het nazi-pogrom van 85 jaar terug
De Kristallnacht 9 november 1938 – de beelden
- Fürth - SA-lieden vernielen de synagoge voordat ze deze in brand steken.
In heel Duitsland, Oostenrijk en Sudetenland werden in de nacht van 9 op 10 november 1938 Joden en hun bezittingen aangevallen. Er werden 1.400 synagogen in brand gestoken en gesloopt. Ongeveer 7500 winkels en bedrijven van Joden werden vernield. Ook Joodse huizen, scholen, begraafplaatsen en ziekenhuizen moesten het ontgelden. Er werden minstens 96 Joden op straat vermoord.
door Eduard Bekker met foto’s uit het archief van Yad Vashem, Jeruzalem
De sterfgevallen onder de weggevoerde Joden naar de concentratiekampen meegerekend, heeft deze nacht het leven gekost aan rond de 1.400 vreedzame Joodse medeburgers. 96 Van hen werden al vermoord tijdens de Kristallnacht zelf, maar de dagen daarvoor en daarna meegerekend wordt het aantal dodelijke slachtoffers op 400 geschat, waarvan velen ook zelfmoord hebben gepleegd uit wanhoop. Nazipropagandaminister Joseph Goebbels wordt gezien als het brein achter de Kristallnacht, die zo heet vanwege de straten die bezaaid lagen met glassplinters na de plunderingen.
Een geregisseerde pogrom
De Kristallnacht was zeker geen spontane actie uit woede, maar een geregisseerde pogrom, waarvan de moord een Duitse diplomaat door de Joodse Herschel Grynszpan de kathalisator was. Zijn familie behoorde tot Joden die ooit uit Polen waren geïmmigreerd. Die werden nu gedwongen om terug te keren. Maar Polen wilde ze helemaal niet toelaten. Grynszpan vernam dat in Parijs, waar hij woonde. Hij hoorde meer verontrustende verhalen en wilde uit woede ‘een daad stellen’ om dit onrecht aan de wereld bekend te maken. Op 7 november 1938 toog hij naar de Duitse ambassade en schoot op de Duitse diplomaat Ernst vom Rath, die twee dagen later aan zijn verwondingen bezweek.
- Fürth, 10 november – SA-mannen dragen de buit van plunderingen uit een synagoge: de boeken worden gearchiveerd als er voor de nazi’s interessante documentatie in staat, òf gaan op de brandstapel.
Foto in de Volkskrant
Van deze pogrom bestaan vele foto’s. Op onderstaande impressie werd ik geattendeerd door een foto in De Volkskrant, die beschreven werd door Hans Aarsman (zie foto rechts).
Het album werd aangetroffen door een Joodse vrouw in de Verenigde Staten die het huis van haar grootvader aan het opruimen was. Hij was een contraspionage-ondervrager die onder meer Julius Streicher – de uitgever van het beruchte antisemitische blad ‘Der Stürmer’ – had verhoord. Blijkbaar is hij via via aan deze foto’s gekomen. Opmerkelijk is vooral het grote aantal weerloze Joodse burgers op de foto’s en het onbeschaamd brandstichten dat door de twee fotografen uit Fürth en Neurenberg is vastgelegd.
De fotografen
De foto’s uit Fürth zijn van Fritz Wolkenstörfer. Hij was lid van de NSDAP. Had die man nog enige gevoel toen hij deze foto’s maakte? Dat had ik wel willen weten.
Karl Neubauer maakte de foto’s uit Neurenberg. Daar kan ik geen documentatie over vinden.
De vrouw heeft na overleg in de familie het album geschonken aan Yad Vashem, Centrum voor Holocaust-onderzoek in Jeruzalem. Die beheert nu de auteursrechten en heeft mij persoonlijk toestemming voor herpublicatie gegeven.
Overbelichting onderdrukt.
De originelen zijn hier op kleinformaat weergegeven. De popups heb ik extra bewerkt: de foto’s zijn genomen met een directe flits, waardoor veel lichte details overbelicht zijn geworden. Dit is met fotobewerking enigszins te verbeteren, zoals je ziet als je op een foto klikt.
Wat er gebeurde in Fürth en Neurenberg:
Klik op een foto voor een vergroting.
Vervolgens kun je bladeren met ’t scrollwieltje, de pijltjestoetsen, of (ook met een tablet) door links en rechts naast de foto te klikken of te vegen.
Brandende synagogen in Fürth en Neurenberg
- Fürth – Voordat ze brand sticht houdt de SA huis in de synagoge.
- Fürth – Vernietiging van de synagoge
- Fürth – SA-mannen strooien brandbaar materiaal rond in de synagoge voor ze die in brand steken.
- Neurenberg – Een Duitse brandweerman opent de ark in de synagoge.
- Fürth – Joodse heilige voorwerpen – de Thora-kronen – uit de ark worden geplunderd.
- Neurenberg – SA-lieden plunderen Joodse geschriften. Deels zullen die worden verbrand, deels bewaard omdat het materiaal mogelijk informatie bevat over de Joodse gemeenschap in Duitsland.
- Neurenberg – Nazi’s gieten benzine op de banken van de synagoge.
- Neurenberg – Brandende synagoge.
- Fürth – Ook de synagogestaat van Fürth staat in brand
- Fürth – Wat rest van de synagoge.
Geplunderde en vernielde winkels in Neurenberg
- Neurenberg – Een menigte omstanders kijkt naar een SA-lid dat een joodse winkel te lijf gaat.
- Neurenberg – SA-ers staan voor een winkel van joodse eigenaren die is geplunderd en verwoest.
- Neurenberg – Gebroken ramen van een joodse winkel.
- Neurenberg – Een verbrijzelde ruit van een joodse winkel.
- Neurenberg – Gebroken ramen en plundering van een joodse winkel.
- Neurenberg – Ook in de winkels zelf hingen plunderaars en vandalen de beest uit.
Het terroriseren van Joodse burgers in hun huizen
- Neurenberg – De SA dringt de huizen van Joden binnen en licht ze van hun bed.
- Neurenberg – Ruw in haar slaap gestoorde Joodse vrouw tijdens een inval in haar huis door nazi’s.
- Neurenberg – Geschrokken en angstig dat ze zijn, worden de Joodse bewoners gedwongen te poseren.
- Neurenberg – Doodsbange Joden tijdens een inval in hun huis door nazi-soldaten.
- Neurenberg – Geweld wordt niet geschuwd.
- Fürth - In voorstad Fürth gaat het er niet minder zacht aan toe. De poserende man met sleutelbos wordt waarschijnlijk gedwongen om alle kamers en kasten te openen.
- Fürth - De woningen worden geplunderd. Alles uit kasten gesmeten op zoek naar geld, naar men mag aannemen.
- Fürth - Ook het zitmeubilair moet er aan geloven. Zouden daar soms geld of kostbaarheden zijn te vinden?
- Fürth - Ook ‘gewone’ burgers laten zich niet onbetuigd.
- Fürth - Een bontjas, zo te zien. Ook een prooi voor de grijpgrage SA.
- Neurenberg – Klaar met plunderen of niet genoeg waardevols gevonden om te roven? Dan er maar op los met de sloophamer.
- Fürth - De Joodse bewoners hebben het nakijken.
- Neurenberg – Nee, niet alleen in Neurenberg en Fürth, overal in Duitsland en Oostenrijk gaan Joodse huizen aan diggelen, worden ze uitgeroofd en worden bewoners afgetuigd.
- Neurenberg – Joden worden na het stelen en vernielen in hun woning de straat op gestuurd om de sloop van de winkels en andere vernederingen te aanschouwen.
- Neurenberg – Hoe moe je jezelf een houding geven als zo overvallen bent door haat?
- Neurenberg – Twee vrouwen houden een oudere dame (hun moeder?) vast.
- Neurenberg – Rabbi Dr. Siegfried Behrens, rabbi van de Joodse gemeente in Neurenberg in totale angst en ontzetting.
- Neurenberg – Een Joodse jongere wordt weggeleid door SA-leden.
- De front van het Algemeen Handelsblad van 11 november 1938. Opmerkelijk is dat zowel in de lead als in het begeleidend kater Joseph Goebbels wordt beschouwd als degene die weer rust in de tent wil, terwijl het omgekeerde het geval was: Goebbels was juist het brein achter deze pogrom.
- De fotocollectie op de website van Yad Vashem, Centrum voor Holocaust-onderzoek, Jeruzalem.
- Het Volkskrant-artikel
- Meer over de Kristallnacht in Fürth met meer foto’s van de verwoeste synagoge.
N.B. In Duitsland wordt de Kristallnacht ook wel ‘Reichskristallnacht’ of ‘Reichspogromnacht’ genoemd. Die laatste naam omdat in de ogen van vele Duitsers de naam ‘Kristallnacht’ te luchtig klinkt om deze nacht van terreur te omschrijven.
- © Eduard Bekker
Niets op deze site waarvan de rechten bij mij berusten mag worden overgenomen zonder mijn toestemming.
This Dutch gentleman plays 🇺🇦 music every day in The Hague (a subscriber sent me this). He also joined 🇺🇦 protests in front of the russian embassy.
— Anton Gerashchenko (@Gerashchenko_en) June 17, 2022
Thank you, Sir. Every voice, every action matters. We are grateful for support, it makes us stronger and will lead to Victory. pic.twitter.com/Vk3JlWsMA4
WO II en Bezetting
