Nieuwe aanwinsten Mauritshuis

‘Arrogant’ zelfportret en ‘vrouwelijk’ bijbeltafereel

• Zelfportret van Adriaen van de Venne rond 1616. Opmerkelijk sjiek voor een schilder en met een even opmerkelijke arrogante blik. Daarentegen is het werkje piepklein: 13,3 x 18,2 cm.

Eindelijk weer een persmoment in het Mauritshuis. Directrice Martine van Gosselink komt op die bijeenkomsten altijd met gastsprekers op de proppen die interessante verhalen hebben over nieuw verworven schilderijen of bijzondere exposities. Dit keer de aankoop van een opmerkelijk zelfportret(je) van de schilder Adriaen van de Venne (1615-1618) en de bruikleen van een bijbels tafereel uit diezelfde periode van een - heel opmerkelijk - vrouwelijke schilder: Michaelina Wautier (1604-1689).

eel opmerkelijk is het schilderij(tje) van Adriaen van de Venne. Er is totaal niet uit op te maken dat hij schilder is: hij is voor zijn tijd heel chique en ‘hip’ gekleed. Vooral opvallend is de wat afstandelijke, arrogante blik. Dan zou je juist een veel groter schilderij verwachten.
Zou het paneeltjes soms deel hebben uitgemaakt van een contactadvertentie? Een Tinder avant la lettre? Mogelijk had Van der Venne al bewust dat vrouwen vaak vallen op arrogante mannen (‘wat je van me vindt interesseert me niet. Het gaat er om wat ik van jou vind, maar dat laat ik wel merken op het moment dat het past’). Zou hij het portret misschien met een briefje onder deur hebben geschoven bij een vlam?

‘Blufafbeelding’

Het blijft een gok, maar de tegenstelling tussen een ‘blufafbeelding’ en het formaat ervan blijft me verbazen. Buitengewoon knap hoe de schilder op zo zo’n klein vlak zo veel expressie wist te verkrijgen.
De manier waarop hij zich heeft afgebeeld, lijkt het alsof er een pendant, een tegenhanger aan de rechterkant bij hoort, zoals bij echtelieden het geval was. Maar op zo’n klein formaat is dat toch wel wat onlogisch. Een echtenote zou waarschijnlijk ook minder enthousiast zijn geweest met een een afbeelding op dit kleine formaatje. Maar zou er soms een briefje bij het schilderstuk(je) hebben gezeten? Met de tekst ‘wil jij mijn pendant zijn?’ Qua taal moet Van der Venne beslist ook vindingrijk zijn geweest, want behalve schilderen en illustreren, dichtte hij ook

• Het schilderij De Opvoeding van Maria bevat een opmerkelijk anachronisme.

Wautier: ‘herontdekt’ als vrouw

‘De opvoeding van Maria’ van de Zuid-Nederlandse schilder Michaelina Wautier (1604-1689) uit 1656 heeft het museum voor onbepaalde tijd in bruikleen. Maria - de moeder van jezus - is hier nog een meisje. Ze leert lezen van haar oude moeder Anna. Vader Joachim richt zijn ogen naar de hemel, dankbaar dat zijn vrouw en hij op hoge leeftijd nog een kind mochten krijgen, maar zich waarschijnlijk weinig bewust van wat er zou volgen.
Zo’n bijbelstuk was eigenlijk wel het hoogst bereikbare voor een schilder. Wautier moet er erg trots op zijn geweest. En niet ten onrechte. Door het bijbelse thema is het schilderwerk eigenlijk altijd aan een man toegeschreven, maar dat was mis: Wautier was een ongetrouwde vrouw, die samenleefde met haar eveneens vrijgezelle broer in Brussel.

Anachronisme

Opvallend is dat Anna haar dochter leert lezen uit een boek. Dat kan niet: in die tijd kon tekst hooguit van een papyrusrol worden gelezen. Met aan zekerheid grenzend vermoedens is dit anachronisme bewust zo neergezet om een link te leggen met de tijd waarin het werk is geschilderd.

• Het persbericht van het Mauritshuis
  Bekijk of Download dit document.

• Info over het zelfportret van Adriaen van der Venne op de website van het Mauritshuis
• Info over het bijbeltafereel van Michaelina Wautier op de website van het Mauritshuis

© Eduard Bekker
• Niets op deze site waarvan de rechten bij mij berusten mag worden overgenomen zonder mijn toestemming.